Dziecku z ADHD trudno jest wysiedzieć w jednym miejscu przez nawet krótki czas, a co dopiero przez 45 minut. Nie jest mu łatwo powstrzymać się przed wierceniem, wstawaniem z ławki i chodzeniem po klasie. Na domiar złego dziecko z ADHD ma trudności w zapamiętaniu nowego materiału, co wynika w dużej mierze z zaburzeń uwagi. Trudno jest mu wybrać z dużej ilości informacji te, które są istotne i na których powinno się skupić.
Łatwo się rozprasza pod wpływem konkurencyjnych bodźców, takich jak dźwięki zza okna czy nawet pozostałe fragmenty czytanego tekstu. Dlatego też dużo łatwiej dziecku przyswoić materiał przekazany w postaci krótkich, zwięzłych, konkretnych zdań, w punktach, wyróżnionych w tekście za pomocą innego typu czcionki. Trudności w koncentracji i utrzymaniu uwagi sprawiają, że dziecko czuje się często zdezorientowane, nie ma jasności, co powinno w tym momencie robić, ciężko mu zaplanować pracę. Sytuację dziecka z ADHD pogarsza fakt, że trudnościom wynikającym z niskiej koncentracji, nadmiernej impulsywności i ruchliwości często towarzyszy dysleksja (trudności w nauce czytania), dysortografia (popełnianie błędów ortograficznych, pomimo znajomości reguł pisowni), dysgrafia (trudności w pisaniu) czy dyskalkulia (zaburzenie zdolności matematycznych).
Czytanie, pisanie i liczenie to umiejętności, na które szkoła kładzie szczególny nacisk. Pozwalają one uczniom gromadzić i komunikować wiedzę, a co za tym idzie ułatwiają poznawanie i organizowanie sobie otaczającego świata. Deficyty w tych obszarach są zatem dużą trudnością dla dziecka i dodatkowo zmniejszają szanse na sukces w edukacji. Z wymienionymi specyficznymi trudnościami szkolnymi nierzadko współwystępują u dziecka z ADHD zaburzenia językowe. Mogą przejawiać się m.in. w zbyt szybkim i głośnym mówieniu, częstym odbieganiu od tematu, braku umiejętności budowania poprawnych wypowiedzi pod względem stylistycznym i gramatycznym, nieprzestrzeganiu ogólnie przyjętych zasad prowadzenia konwersacji. To kolejny czynnik znacznie utrudniający zdobywanie wiedzy i odnoszenie sukcesów szkolnych. Co więcej, zaburzenia językowe znacznie upośledzają możliwości komunikacji z rówieśnikami i z dorosłymi, co może prowadzić do izolacji, poczucia osamotnienia i dalej – niskiej samooceny.
Zachowanie dziecka z ADHD w klasie i na przerwach jest trudne do zaakceptowania przez nauczycieli i pozostałych uczniów. Może wprowadzać chaos i dezorganizację, a przez swoją powtarzalność być szczególnie męczące i irytujące. Dobrze jednak pamiętać, że samemu dziecku z nadpobudliwością też nie jest wygodnie. Ponosi ono ogromne konsekwencje swojego zaburzenia, któremu ani ono, ani nikt inny nie jest winny. Stworzenie dziecku odpowiednich warunków do nauki pomaga w wykorzystaniu jego potencjału i złagodzeniu negatywnych skutków ADHD. Szkoła nie musi być dla niego koszmarem.
- Jak odrabiać pracę domową z dzieckiem z ADHD?
Odrabianie lekcji jest szczególnie trudne dla dzieci z ADHD, ponieważ wymaga umiejętności, które są u nich deficytowe, np. skupienia i utrzymania uwagi, rozplanowania pracy, dyscypliny. Dziecku dużo łatwiej jest się skoncentrować na tym, co jest dla niego przyjemne i atrakcyjne, w czym odnosi sukcesy. Oprócz tego, bardzo ważne jest zapewnienie dziecku sprzyjających warunków, które ułatwiłyby mu efektywne wykonywanie zadań domowych.
Przede wszystkim należy zadbać o „puste biurko”. Dobrze, jeśli dziecko ma swoje własne miejsce, przeznaczone specjalnie do nauki. Blat biurka lub stołu powinien być posprzątany na czas odrabiania lekcji tak, aby znajdowały się na nim jedynie rzeczy niezbędne do wykonania danego zadania. Chodzi o to, żeby leżące na nim inne przedmioty nie odwracały uwagi dziecka od pracy, którą ma wykonać. W tym celu zbędne przybory można przełożyć do specjalnie przygotowanego pudła przed rozpoczęciem odrabiania lekcji. Dziecko może się rozpraszać także przez zabawki i inne przedmioty leżące na półkach albo nawet przez to, co się dzieje za oknem. Aby ograniczyć dopływ tych bodźców, można, np. zasłonić półki roletą, zrezygnować z ustawienia biurka koło okna, ale postawić je przodem do pustej ściany. Z drugiej strony, dla niektórych dzieci dopływ bodźców, np. w formie muzyki, stanowi ułatwienie w skoncentrowaniu uwagi na zadaniu. Nie wszystkie dzieci są w stanie „wysiedzieć” przy biurku. Kiedy dla dziecka stanowi to zbyt dużą trudność, może warto rozważyć znalezienie innego miejsca pracy, np. na podłodze.
Ważnym elementem planowania odrabiania lekcji jest ustalenie stałej pory rozpoczęcia pracy – najlepiej niedługo po powrocie ze szkoły. Skuteczne w przestrzeganiu punktualności może być wcześniejsze ustalenie konsekwencji na wypadek niedotrzymania umówionej godziny. Warto też chwilę wcześniej przypomnieć dziecku, że zbliża się czas przeznaczony na odrabianie lekcji. Oprócz ustalonego początku, dobrze ustalić też koniec pracy, stwarzając dziecku realną perspektywę jej zakończenia. Dopiero wtedy będzie ono miało czas na przyjemności. Można je wcześniej ustalić, żeby zmobilizować dziecko do pracy – zabawa będzie formą nagrody za włożony w naukę wysiłek.
Dziecku z ADHD może być bardzo trudno wysiedzieć w jednym miejscu przez cały czas potrzebny do odrobienia lekcji. Dobrym pomysłem jest w takim przypadku robienie kilkuminutowych przerw. Dziecko nie powinno jednak w tym czasie robić czegoś szczególnie dla niego atrakcyjnego, ponieważ wtedy mogłoby mieć dużą trudność z powrotem do obowiązków.
Planując z dzieckiem pracę, oprócz ustalenia przedziału czasu, dobrze jest też ustalić kolejność wykonywanych zadań. Często nawet pojedyncze zadania wymagają podziału pracy na etapy. Dodatkowo, jeśli dziecko zacznie od wykonywania łatwiejszych poleceń, szybciej osiągnie sukces, co może pozytywnie wpłynąć na poziom motywacji do dalszej nauki.
Wiedza przekazywana w interesujący sposób jest łatwiej przyswajana. Ponadto, w przypadku deficytów uwagi, z którymi mamy do czynienia w ADHD, pomocną techniką może być, np. podkreślanie lub wskazywanie najważniejszych fragmentów tekstu. Warto wykorzystywać wykresy, tabelki i inne narzędzia porządkujące wiedzę i pomagające wyselekcjonować najważniejsze informacje, na których dziecko ma skoncentrować swoją uwagę.
Wprowadzając strukturę czasową w odniesieniu do nauki i odrabiania prac domowych, nie można zapominać o wygospodarowaniu czasu na inne zajęcia, szczególnie te przyjemne dla dziecka. Jeden dzień w tygodniu powinien być dniem bez odrabiania lekcji – zadbajmy o relaks!
Opisane zasady nie są skomplikowane. Prowadzą one do usprawnienia pracy dziecka i zwiększają jego szanse na sukces edukacyjny. Wymagają jednak przy tym konsekwencji i wytrwałości rodziców. Czy nie jest to jednak gra warta świeczki?
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi 